Akropolj, remek delo antike, predstavlja zajednički naziv za slične komplekse građevina na uzvišenju iznad grada, međutim, Atina je gotovo uvek prvi grad na koji pomislimo kada se spomene ova istorijska, kulturna i arhitekturna veličina.

Zadivljujuće zidine koje se izvijaju nad 150 metara visokim stenama, građene kroz vekove u više navrata i u različitim stilovima, samo su okvir čuvenog grada unutar grada na čijem vrhu se nalazi nekoliko hramova posvećenih boginji Atini, grčka pozorišta i teatri, a čije originalne ruševine, restaurirani delovi i očuvane celine simbolizuju izdrživost, i kao takve svedoče različitim epohama ljudske istorije, njihovog stvaranja i želje za opstankom.

Kada je Akropolj u Atini nastao?

Uzevši da Akropolj pored naziva za stari deo Atine bogat hramovima takođe predstavlja i najviše uzvišenje u gradu stenovite strukture, može se reći da je kao geološka forma Akropolj nastao nebrojano godina pre nego što su počeli da ga koriste ljudi. Ipak za potrebe ljudi i kao kultno, najčešće svetilišno mesto, Akropolj je nastao i počinje da se naseljava, izgrađuje i koristi još od doba neolita oko 3-4 hiljade godina pre nove ere, da bi svoje značajnije građevine, koje su u dorađivanim oblicima izdržale do današnjeg dana, dobio u 13 veku p.n.e., kada bivaju izgrađene zidine oko Akropolja koji tada postaje glavni deo Mikene.

Akropolj kao svetilište kakvim ga danas smatramo, stari Grci formiraju oko 8. veka p.n.e. kada se razvio kult Atine, kojim je boginja Atina vremenom poprimila različitu simboliku i vrednost. Akropolj dobija prve hramove tokom 6. veka p.n.e., kada bivaju izgrađeni prethodnik Partenona Hekatompedo i „Stari hram“.

Najvažnije građevine Akropolja koje, u svom doduše izmenjenom i vremešnom sjaju, i danas krase Akropolj u Atini, bivaju izgrađene tokom 5 veka p.n.e. nakon završetka Persijskih ratova i posebno tokom vladavine čuvenog Periklea u zlatnom dobu Atine.

Čemu je služio Akropolj i šta se na njemu zidalo?

Kao što prethodno pomenuta izgradnja Akropolja otkriva, sam Akropolj je kroz vreme imao različite namene. Najpre počevši od najstarijih perioda kada je služio kao obično mesto za život tokom neolita ili mesto za obrede, o čemu svedoče i brojni keramički delići na mestu današnjeg hrama Erehteon.

Oko 8. veka p.n.e. Akropolj postaje glavno svetilište a grčka božanstva i mitologija produbljuju svoju presudnu ulogu u životima pojedinaca kroz povezivanje običnog naroda sa svojim bogovima, pa tako stari Grci izgrađuju kult boginje Atine koja zauzima posebno mesto među grčkim bogovima, a koja dobija različite uloge i titule poput toga da je postala zaštitnica grada. Tokom narednih vek i po, zahvaljujući značaju Akropolja kao svetilišta nastao je i najveći religijski festival grada koji se zvao Panatinaja, a upravo u tom periodu nastaju prethodno pomenuta dva hrama u čast boginji Atini. Nakon toga tokom petog veka p.n.e. nastaju četiri glavne građevine Akropolja koje se opstale do današnjeg dana i to: Partenon, Erehteon, hram Atine Nike i Propileja tj. zadivljujući ulaz na Akropolj.

U vreme Perikleove vladavine i za vreme postojanja Atinske lige, Akropolj je dostigao sopstveni vrhunac lepote u svom punom sjaju belog mermera čiji krovovi i čuveni stubovi i danas izazivaju divljenje svih turista koji se odluče za odmor u Atini ili letovanje u Grčkoj. Nakon perioda Stare Grčke i dolaska Rimljana, hramovi na Akropolju bivaju posvećeni rimskim bogovima i taj tok događaja će se nastavljati sa svakim sledećim osvajačem odnosno vladarom Atine. Upravo tako su hramovi na Akropolju dobili ulogu hrišćanskih hramova, zatim pravoslavnih hramova, zatim muslimanskih džamija, da bi konačno postali jedno od najznačajnijih arheoloških nalazišta i najvrednijih spomenika antike, koji su danas pravi muzej na otvorenom.

Obilazak Akropolja i čuvenih hramova

Ukoliko ste rešili da je baš Grčka destinacija za letovanje za Vas ili ste se možda odlučili da praznike provedete u Atini, nezaobilazna stanica tj. izlet je obilazak Akropolja i neverovatnih građevina koje su opstale sve do danas.

Kako je Akropolj vremenom od svetilišta postao glavno uporište antičke Atine, sami bedemi su postali snažniji, viši i pod konstantnim unapređivanjem. Na jugoistočnoj strani Propileja se nalaze i dokazi o tome da je Akropolj prvi put ozidan za vreme mikenske Grčke oko 1000 godina p.n.e. kada se i formira Atina po prvi put kao grad.

Danas postoji samo jedan mogući pristup na Akropolj i to sa zapadne strane, gde postoje dva moguća ulaza od kojih je prvi ulaz Bolova kapija iz 3. veka n.e. za vreme rimske Grčke, dok je drugi ulaz na Akropolj zapravo kod hrama Atine Nike.

Nakon ulaska na sam Akropolj, sledeća stanica je pomenuti ulaz Propileja, monumentalne građe koji je izgrađen još tokom klasičnog perioda. Danas vidljiva Propileja je projektovana od strane arhitekte Mnesikla, a nalazi se na mestu gde su se nalazile dve njene prethodnice, vek i po starija monumentalna kapija i nešto mlađa, koje su nažalost uništene u Grčko-Persijskim ratovima, da bi konačno bile obnovljene po ideji Mnesikla, ali ipak uz nešto rezervisaniji krajnji rezultat i izvedeni projekat.

Sledeća stanica je pomenuti Hram Atine Nike izgrađen tokom Perikleovog perioda baš kao i najuočljiviji hram Partenon posvećen Atini Partenoni, zaštitnici Atine. Partenon je definitivno najoriginalnija građevina na Akropolju, a “uspeo je” tek nakon trećeg pokušaja, s obzirom na to da su Persijski ratovi ometali izgradnju prethodnih odnosno uništili su prethodne hramove. Partenon se gradio 9 godina a kompletiran je 438. godine p.n.e..

Takođe nedaleko od Partenona nalazi se i građevina posvećena Artemidi Brauroniji koja se naziva Brauronijon, kao i Kalkoteka. Rimljani takođe nisu ostali bez bez svog traga na ovom drevnom mestu, pa je tako prisutan i kružni hram Avgusta i Rima. Jonski stil građe je posebno izražen u hramu Erehteon koji je naravno posvećen boginji Atini ali i Posejdonu Erehteusu, a koji krase najpoznatiji grčki stubovi sa uklesanim Karijatidama.

Takođe, na Akropolju se nalazi i Muzej Akropolja koji je do 2007. godine bio obavezna stanica pri obilasku najpoznatijeg svetilišta. 2007. godine ovaj muzej je zatvoren zbog nedovoljnog prostornog kapaciteta, kada svi eksponati bivaju prebačeni u novi akropoljski Muzej u podnožju Akropolja, svega stotinka metara vazdušnom linijom od samog svetilišta, a sastoji se od zbirki eksponata, predmeta, skulptura, reljefa i drugih arheološki važnih elemenata koji su pronađeni upravo na Akropolju, a koji su hronološki poređani tako da su obuhvaćeni svi periodi stare Grčke, uključujući i Mikensku Grčku, klasičnu Grčku, antičku Grčku itd. Zanimljivo je to da je poslednji sprat svoje građevine, Novi muzej na Akropolja, rezervisao za delove Partenona koji se nalaze u Velikoj Britaniji a koje Grčka želi nazad.

Okolina Akropolja i šta još videti

Svojom centralnom pozicijom u Atini, Akropolj se nalazi u blizini drugih značajnih arheoloških i kulturnih lokaliteta, pa kada se već uputite u obilazak Akropolja, ovo su još neki lokaliteti koje možete posetiti u cugu:

1. Plaka – severo-istočno od Akropolja nalazi se čuvena kraj u Atini pod imenom Plaka. Plaka predstavlja stambenu regiju živanog izgleda sa karakterističnim ulicama i restoranima, a još se naziva i “Komšiluk bogova” s obzirom na to da se nalazi u neposrednoj blizini Akropolja i zahvaljujući činjenici da je izgrađen na mestu nekadašnjih rezidencija u doba antičke Grčke.
2. Hefestov hram –severo-zapadno od Akropolja u neposrednoj blizini, nalazi se najbolje očuvani starogrčki hram današnjice, pozicioniran tako da se lako može uočiti u prepoznatljivom dorskom stilu. Izgradnja Hefestovog hrama je otpočela 449. godine p.n.e., u isto vreme kada su građeni i čuveni hramovi na Akropolju, a završena je 415. godine p.n.e..
3. Monastiraki trg i Hadrijanova biblioteka – Trg Monastiraki je živopisan deo Atine koji vole kako Atinjani tako i brojni turisti. Vladavina Turaka je veoma uticala na Grke, pa je tako Monastiraki kao jedan od centralnih delova grada, poprimio elemente turske arhitekture, duha i izgleda. Za vreme Otomanskog carstva Monastiraki je bio centar Atine a danas se ovde mogu naći pijace, radnjice, restorani koji prosto pozivaju da ih obiđete. Takođe nadomak samog Monastiraki trga nalaze se i Hadrijanova biblioteka koje su izgrađene oko 132. godine, a sa svojim dimenzijama od 120m x 80m, bila je najveća građevina Atine iz tog perioda.
4. Sintagma trg – Severo-istočno od Akropolja nalazi se i najpoznatiji trg u Atini, Sintagma trg, na kom se nalazi i čuvena zgrada Parlamenta, nekada kraljevska palata, ispred koje se vrši poznata smena straže koja uvek privuče veliki broj turista. Trg je zaista velik, a od njega se na dalje prostiru sve najznačajnije i ujedno najpopularnije ulice u Atini.

Akropolj se nekada u punom sjaju uzdizao visoko iznad Atine odišući bogovoskom snagom kulta Atine, koja je izazivala strahopoštovanje ali ujedno i sigurnost. Danas, iako urušen, ipak predstavlja poseban simbol izdrživosti i podsećanja na slavna vremena grčke države koja su inspirisala mnoge druge epohe i upravo na taj način dovela do današnjice kakvu poznajemo. Ako znamo da se danas ulažu maksimalni napori u očuvanje Akropolja, kao remek dela istorije i načina komuniciranja kroz vreme, reklo bi se da smo na dobrom putu kao društvo.

Ne propustite priliku da posetite Akropolj za Novu godinu ili kroz izlet tokom letovanja u Grčkoj.