Planirate da dočekate Novu Godinu u Krakovu, gradu u Poljskoj, ali ne znate ništa o ovoj državi, osim da spada u jednu od najlepših i najposećenijih evropskih destinacija? Ništa zato, mi ćemo vam reći da, osim što se Poljska može pohvaliti prelepim kako gradovima, tako i pejzažima, ova zemlja obiluje istorijom koja je neposredno vezana i za našu.
Ako želite da proširite svoje znanje vezano za istoriju ove zemlje ili da ga steknete, i da time spremniji posetite Krakov, u nastavku teksta ćete pročitati zanimljivu priču iz novije istorije, tačnije Drugog svetskog rata, a tiče se najznačnijeg pokreta otpora u Poljskoj u to vreme.
Armija Krajova
Armija Krajova, odnosno Domovinska armija ili AK skraćeno, predstavljala je najveći i najznačajniji poljski pokret otpora tokom Drugog svetskog rata. Formirana je 1942. godine u februaru, i nastala je kao produkt neverovatne snage volje poljskog naroda da se nikad ne preda.
Naime, Nacisti su napali Poljsku u septembru 1939. godine, i u potpunosti je zauzeli do oktobra. Poljska vlada je nastavila da postoji u egzilu, a pored vlade, osnovani su i brojni pokreti otpora, što u zemlji, to i van nje, pri čemu je svaki od njih bio spreman za borbu za oslobođenje domovine, u čemu se posebno izdvaja upravo Domovinska armija.
Sprovodili su uspešne tajne operacije
Kao što smo već spomenuli, kao najveći poljski pokret otpora, bio je veran poljskoj vladi, pod čijim patronatom su oformili operaciju pod tajnim imenom “Glave” koja je je bila usmerena na atentat čelnika nacističke vojske. Ime je poteklo od simbola mrtvačke glave na SS-ovskim uniformama i šlemovima. Operacija je funkcionisala tako što je specijalni sud poljskog “podzemlja” birao određenog nacističkog lidera i osuđivao ga na smrt zbog zločina protiv poljskog naroda tokom trajanja nemačke okupacije. Misija je bila najviše usmerena na nemačku administraciju, policiju, SS, SA, laboriste, agente ili bilo koga drugog ko je primećen da čini zverstva nad nevinim civilima.
Ova operacija je prvenstveno organizovana kao odgovor na nemačku proceduru zvana “lapanka”, što se odnosilo na masovna hapšenja koje je nemačka vojska praktikovala na teritorijama koje je okupirala. Ova “hapšenja” su bila uvod ili u masovna streljanja ili su prethodila odvođenju u koncentracione logore.
U ovakvim trenucima, Nemci bi izabrali selo, ulicu ili čak grupu ljudi u prolazu, okružili ih trupama, u onda odvodili svakoga ko je uhapšen. Ovaj stravičan proces je samo u Poljskoj na dnevnom nivou odnosio po 400 ljudi, prema brojkama između 1942. i 1944. godine.
Kao odgovor Armiji Krajova, pre svega da bi je sprečili da napada i ubija čelnike, Nacisti su na dnevnom nivou objavljivali liste određenih poljskih građana koji će biti pogubljeni, i tako kažnjavali pokret otpora za napad na njihove trupe. S druge strane, Armija je imala svoju listu meta, i do kraja operacije su uspeli da pogube na stotine nacističkih istaknutijih vođa.
Čak su proizvodili i svoje oružje
Jedna o najfascinatnijih stvari koje se tiču poljskog podzemlja jeste da su u pogledu oružja bili potpuno nadjačani od strane Nemaca. Mnogo ljudi se u to vreme pridružilo otporu naoružanim ničim većim ili ozbiljnijim od pištolja, međutim pokret je više od godinu dana planirao, pravio i skladištio oružje i municiju, jer su imali u planu ozbiljne napade.
Iako su Nemci 1939. godine zauzeli poljsku fabriku oružja “Vis”, oružari su ostali verni vladi u egzilu i Domovinskoj armiji, pa su nastavili za njih da proizvode oružje iz svojih domova i podruma, koristeći sve delove kojih su mogli da se domognu, ili su i stvarali ispočetka. Na stotine pištolja je proizvedeno i dotureno armiji na ovaj način, a iako nisu bili kvaliteta kao Vis-ovi, poduhvat sam po sebi je predstavljao uspeh.
Pored pištolja, Armija Krajova je proizvela i 700 “bliskavica”, odnosno mitraljeza, u podzemnim fabrikama u Varšavi, pri čemu su ove puške bile modelovane prema nemačkim MP-40 i bitanskim Sten mitraljezima. Napravljene su od strane poljskih gerilskih boraca od delova koji su međusobno zašrafljeni i koji su pritom zahtevali vrlo malo zavarivanja. Ono što je potpuno genijalno kod ovih mitraljeza jeste što su bili pravljeni tako da ispaljuju metke prečnika 9 mm, predviđene za pištolje.
Još jedno apsolutno neverovatno dostignuće poljske armije je što je u svom nedostatku ratne opreme u odnosu na Nemce, ipak bila u stanju da napravi svoje sopstveno oklopno vozilo, zvano Kubus. Kubus je bio improvizovan od običnog, civilskog ševrolet kamioneta prekrivenim čelikom, i moglo je da ponese od 8 do 12 vojnika. Bilo im je potrebno 13 dana da ga naprave, a učestvovalo je u 2 napada (doduše neuspela) na varšavski univerzitet, pre nego što je povučen iz upotrebe.
Imali su na hiljade članova
Armija Krajova je priliom svog osnivanja već brojala 100 000 članova, što je zavidna cifra sama po sebi, dok se do početka 1943. taj broj duplirao. Kad je postala najveći pokret otpora u zemlji, i druge nezavisne armije su joj se pridružile, pa je do leta 1944. broj članova iznosio između 300 000 i 500 000.
Sa svojom brojnošću, Armiju Krajova još nazivaju i najvećom organizacijom ikada oformljenom za vreme Drugog svetskog rata, koja je redovno dobijala pomoć i od stranih saveznika, a nadamo se da će vas kratka priča o ovoj njoj inspirisati da još više saznate o Poljskoj i njenoj istoriji, kao i da postanete svesni iskustva koje delimo bar kad su užasi rata u pitanju, koje je i naša zemlja pretrpela, ako ne u većoj meri.