Mauzolej u Halikarnasu predstavlja jedno od najvećih dostignuća antičke umetnosti, o čemu svedoči i lista Sedam svetskih čuda starog sveta na kome je ovaj spomenik našao svoje mesto. U pitanju je nadgrobni spomenik karijskog kralja Mauzola, podignut u Halikarnasu, antičkom gradu u Kariji - istorijskoj regiji na jugozapadu Male Azije, a današnjem Bodrumu.
Građevina je postojala od 350. godine pre nove ere, pa sve do 15. veka, kada je srušena usled snažnog zemljotresa koji je pogodio Kariju. Ipak, mermerni blokovi i ostaci mauzoleja su iskorišteni u druge svrhe, tako da se i danas mogu videti.
Ono što posebno izdvaja Mauzolej u Halikarnasu u odnosu na sve antičke građevine je činjenica da nije posvećen nijednom od bogova stare Grčke. Ovaj antički mauzolej je poznat i po tome što su po njegovom imenu nazvane sve velike i raskošne grobnice sagrađene nakon njega.
Kako je nastao Mauzolej u Halikarnasu?
Mauzolej u Halikarnasu je grob karijskog kralja Mauzola, po kome je i dobio ime. Iako ga često porede sa Velikom piramidom u Egiptu, ove građevine nisu tako bliske po samom izgledu, obliku i nastanku. Mauzolej je fascinirao ljude ne samo svojojm veličinom, nego pre svega lepotom i kompleksnošću prikazanih motiva.
Kada je Halikarnas postao prestonica Karije, između 377. i 353. godine pre nove ere, kralj Mauzol je poverio projekat svoje grobnice svojoj sestri Artemiziji, kojom je bio oženjen. Pretpostavlja se da je izgradnja počela dok je kralj bio živ, a završena je 350. godine p.n.e., tri godine nakon Mauzolove smrti i godinu dana nakon Artemizijine.
Angažovani su najbolji skulptori, arhitekte i klesari, a spomenik koji je nastao kao rezultat njihovog rada stekao je slavu i divljenje koje postoji i danas, iako samog Mauzoleja odavno nema u njegovom prvobitnom obliku. Među arhitektama koji su učestvovali u podizanju ove popularne građevine, izdvajaju se Satiros i Pitijus.
Sahrana Mauzola i pljačka Mauzoleja
Nakon što je karijski kralj Mauzol umro, ne dočekavši završetak izgradnje grobnice, njegovo telo je spaljeno shodno tadašnjim običajima. Artemizija je živela samo dve godine nakon njegove smrti, a njihov pepeo je postavljen u podzemnu grobnicu još uvek nedovršenog Mauzoleja.
U samoj grobnici su bila položena i mnoga blaga. Neki izvori tvrde da je neposredno pre razaranja i dolaska vitezova Sv. Jovana, grupa pljačkaša iskopala tunel i iz grobnice iznela sve vrednosti koje su se tamo našle.
Pad Mauzoleja i njegovi ostaci
Ovaj antički mauzolej je opstajao vekovima kao predmet divljenja, sve dok u 15. veku nije pogođen snažnim zemljotresom koji je oštetio njegov krov i stubove. Nakon toga Halikarnas pada pod okupaciju vitezova Sv. Jovana Malteškog, koji grade veliki krstaški zamak u čijoj izgradnji su iskoristili delove već znatno oštećenog mauzoleja.
Ono što je ostalo od Mauzoleja kasnije je iskorišćeno za druge građevine u okolini, a turisti i danas mogu da vide ogroman Bodrumski zamak, na kome su jasno uočljivi obrađeni kamen i mermerni blokovi nekadašnjeg Mauzoleja.
Dekoracija Mauzoleja - nesvakidašnja lepota antičke građevine
Gotovo sve antičke građevine su raskošne i lepe, ali Mauzolej u Halikarnasu se posebno izdvaja zbog svoje pravougaone konstrukcije i dekoracije. Grobnica i sarkofag su izrađeni od alabastera, sa zlatnim ukrasnim detaljima koji su je činili znatno raskošnijom.
Sarkofag je bio postavljen na uzdignutom mermernom podijumu koji je bio okružen kolonadama u jonskom stilu. Unutrašnjost grobnice je bila ukrašena mermernim reljefom koji je prikazivao važne bitke, a tu su bile poređane i brojne kamene skulpture konjanika.
Kolonade su podupirale i piramidalni krov koji je bio ukrašem statuama i kipovima, a na samom vrhu krova je izrađena statua koja predstavlja kočije sa četiri konja, u kojim su se vozili Mauzol i Artemizija.
Zbog ovog pažljivo izrađenog dodatka, vrh piramidalnog krova Mauzoleja je bio zaravnjen. Mauzolej je bio visok oko 45 metara, a centralni podijum sa grobnicom oko 20 metara. Kolonade su iznosile 12 metara, piramidalni krov 7, a kočija na vrhu krova čak 6 metara.
Spoljašnjost Mauzoleja je bila ukrašena desetinama statua koje su predstavljale ljude, lavove, konje i druge životinje u prirodnoj veličini, ali i veće od toga. Skulptori koji su radili na njima su Briaksos, Leohares, Skopas i Timoteus, a svaki od njih je bio zadužen za urkašavanje jedne strane Mauzoleja.
Zanimljivosti o Mauzoleju u Halikarnasu
Spektakularna antička grobnica i neverovatno građevinsko dostignuće tadašnjeg vremena sa sobom, prirodno, nosi i niz legendi, mitova i zanimljivosti. Prema jednoj od njih, građevinari su nakon smrti Mauzola i Artemizija nastavili da rade na izgradnji iako nisu više bili plaćeni.
Naime, oni su želeli da ovekoveče svoj rad i steknu slavu zbog podizanja ove impresivne grobnice, za koju su verovali da će opstati mnogo duže nego što se to zaista dogodilo. Zanimljivo je i to da je Mauzolej u Halikarnasu ipak opstao duže od svih ostalih čuda antičkog sveta, izuzev Keopsove piramide.
Sve što se danas može videti na mestu jedne od najlepših građevina Starog sveta jesu skromni ostaci, kao i mali muzej na njenom mestu koji ni na koji način ne dočarava raskoš i bogatstvo nekadašnje grobnice. Mnoge figure i preostali komadi su smešteni u druge muzeje, a Bodrumski zamak u svojim zidinama sadrži i originalne delove Mauzoleja.
Bez obzira na propast Mauzoleja u Halikarnasu, mesto na kome je podignut je danas vrlo posećeno, a Bodrum važi za vrlo atraktivan grad, pa ne oklevajte da ga obiđete ukoliko vas put nanese u Tursku. Videćete ostatke antičke grobnice, i čućete neverovatne priče o tome kako je nastala, vekovima izazivala divljenje, a zatim i nestala u seriji zemljotresa koji su pogodili ovu oblast.